Το Μέγαρο Διομήδη
Η κατασκευή του κτηρίου
Το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας επί της οδού 3ης Σεπτεμβρίου 146 είναι το πρώτο κτήριο που οικοδομήθηκε με σκοπό να στεγάσει αρχεία.
Η κατασκευή του ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1923, επί διοικήσεως Αλεξάνδρου Ν. Διομήδη, και ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 1926.
Την ευθύνη του σχεδιασμού και την εποπτεία της κατασκευής είχε το Τεχνικό Τμήμα της Εθνικής Τράπεζας. Ο αρχιτέκτονας της Τράπεζας Νικόλαος Ζουμπουλίδης εκπόνησε τα αρχιτεκτονικά σχέδια. Είχε επίσης την επίβλεψη της κατασκευής από κοινού με τον μηχανικό της Τράπεζας Αριστείδη Μπαλάνο.
Ο αρχιτέκτονας Ν. Ζουμπουλίδης κατά την ανέγερση του κτηρίου το 1923
Το έργο της κατασκευής ανέλαβε η οικοδομική εταιρεία «Τέκτων» με ανάθεση του 1923 για το υπόγειο και ισόγειο, τον ημιώροφο και πρώτο όροφο. Η ανάθεση αυτή επεκτάθηκε το 1924 για την κατασκευή δύο ακόμη ορόφων.
Οι προδιαγραφές στατικής αντοχής ήταν ένας τόνος ανά τετραγωνικό μέτρο, αναγκαία αντοχή για την αποθήκευση όγκων χαρτιού. Η διαρρύθμιση των χώρων ανταποκρινόταν στη σκοπούμενη χρήση του αρχειοστασίου, χώρων δηλαδή φύλαξης και όχι εργασίας. Οι όροφοι ήταν χωρίς διαχωριστικούς τοίχους και εγκαταστάθηκαν σ' αυτούς πολυώροφα μεταλλικά ράφια που παραγγέλθηκαν στη Γερμανία.
Οι σταθερές αρχειοθήκες τύπου Dexion το 1925
Το κτήριο της 3ης Σεπτεμβρίου επιτέλεσε το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε επί 75 χρόνια: από την εγκατάσταση των αρχείων της Τράπεζας τον Δεκέμβριο του 1926 μέχρι τον Ιούλιο του 2000, οπότε εκκενώθηκε από τα Γενικά Αρχεία της Τράπεζας για να αρχίσουν οι εργασίες στερέωσης και ανάπλασής του.
Άποψη του κτηρίου το Μεσοπόλεμο
Η αλλαγή χρήσης
Από καιρό είχε προκύψει η ανάγκη οριστικής στέγασης του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας. Ύστερα από έρευνα που πραγματοποίησαν ο διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών και ο εποπτεύων το Ιστορικό Αρχείο και εισήγηση με εναλλακτικές προτάσεις που υπέβαλαν στη Διοίκηση, επελέγη η λύση του κτηρίου της 3ης Σεπτεμβρίου.
Η επιλογή του κτηρίου της 3ης Σεπτεμβρίου για το σκοπό αυτό βασίστηκε σε τρεις κυρίως λόγους:
- Στη μοναδικότητά του στον ελλαδικό χώρο ως κτηρίου αρχείων από κατασκευής.
- Στο γεγονός ότι δεν επαρκούσε πλέον για να καλύψει τις ανάγκες των Γενικών Αρχείων της Τράπεζας.
- Στο γεγονός ότι σε κάθε περίπτωση έπρεπε να αδειάσει για να ενισχυθεί στατικά, δεδομένου ότι τη δεκαετία του 1920 δεν υπήρχαν οι σημερινοί αντισεισμικοί κανονισμοί.
Έτσι τον Νοέμβριο του 1999 η καθ' ύλην αρμόδια Διεύθυνση Οργάνωσης της Τράπεζας εισηγείται στη Διοίκηση η οποία και εγκρίνει τη μεταστέγαση του Ιστορικού Αρχείου στο κτήριο της 3ης Σεπτεμβρίου 146.
Η ανάπλαση
Την απόφαση αυτή ακολουθεί η συστηματική προετοιμασία από την πλευρά της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Τράπεζας για την εκκίνηση των έργων.
Σε συνεργασία με στελέχη του Ιστορικού Αρχείου καθορίζονται:
- Οι αναγκαίες αλλαγές χρήσης των χώρων.
- Οι απαραίτητες συνθήκες φύλαξης που πρέπει να επικρατούν με βάση τη διεθνή εμπειρία και το συγκεκριμένο υλικό που διαθέτει το Ιστορικό Αρχείο.
- Η δημιουργία μιας καθετοποιημένης ροής εργασιών.
Τον Απρίλιο του 2000 η Διοίκηση εγκρίνει τη δαπάνη για την εκπόνηση της στατικής, αρχιτεκτονικής και ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης, οι οποίες ανατίθενται αντίστοιχα στον καθηγητή του ΕΜΠ Κωνσταντίνο Συρμακέζη, στον αρχιτέκτονα Γεώργιο Ζούπα και στον μηχανολόγο Γιώργο Διαμαντούρο.
Τον Ιούνιο του 2000 έχουν ολοκληρωθεί οι αναγκαίες προεργασίες και εγκρίνεται ο προϋπολογισμός του έργου από το Ανώτερο Συμβούλιο Εργασιών της Τράπεζας. Τον Ιούλιο του 2000 πραγματοποιείται ο μειοδοτικός διαγωνισμός, τον Αύγουστο υπογράφεται η σύμβαση με την τεχνική εταιρεία ΔΙΕΚΑΤ και αμέσως ξεκινούν οι εργασίες. Την επίβλεψη των έργων αναλαμβάνουν ο αρχιτέκτονας Γεώργιος Ζούπας, ο πολιτικός μηχανικός Σπύρος Σαπουντζής και ο μηχανολόγος μηχανικός Γεώργιος Πεσκετζής.
Στερέωση και στεγανoποίηση
Όπως είναι γνωστό, τα φορτία χαρτιού προϋποθέτουν μεγάλες αντοχές των κτηρίων που τα στεγάζουν. Το κτήριο της 3ης Σεπτεμβρίου είχε τις απαραίτητες προδιαγραφές αντοχής φορτίου (1.000 κιλά ανά τ.μ.), αλλά το πρώτο τέταρτο του περασμένου αιώνα που κατασκευάστηκε δεν είχαν υπάρξει προβλέψεις αντισεισμικής θωράκισης.
Με βάση τη μελέτη του Πολυτεχνείου πραγματοποιήθηκε η βασική αυτή παρέμβαση πλήρους ενίσχυσης του φέροντος οργανισμού του κτηρίου. Κατασκευάστηκαν νέα φέροντα στοιχεία (τοιχία, υποστυλώματα) σε κατάλληλες θέσεις, όπως προέβλεπε η στατική μελέτη, και παράλληλα ενισχύθηκαν με μανδύες και εκτοξευόμενο σκυρόδεμα όλα τα υφιστάμενα υποστυλώματα στο εσωτερικό του κτηρίου, καθώς και οι πλάκες των ορόφων, ώστε να αναλαμβάνονται με επάρκεια τα φορτία που προκύπτουν από τη νέα χρήση.
 |  |
| Ενίσχυση του φέροντος οργανισμού κατά την ανάπλαση το 2000 | Η εκσκαφή των θεμελίων για την ενίσχυσή τους το 2000 |
Ο αντισεισμικός έλεγχος έχει καταδείξει την επάρκεια των μέτρων που έχουν ληφθεί, με βάση τα σημερινά δεδομένα αντισεισμικής προστασίας. Τέλος, το κτήριο στεγανοποιήθηκε από ενδεχόμενη εισροή υγρασίας από τα θεμέλια.
Η ανάπλαση του κτηρίου της 3ης Σεπτεμβρίου 146 και η μετατροπή του από αρχειοστάσιο σε χώρο στέγασης του Ιστορικού Αρχείου βασίστηκε σε τεσσάρων μεγάλων κατηγοριών παρεμβάσεις:
α. Στερέωση και στεγανοποίηση
γ. Συνθήκες φύλαξης του αρχειακού υλικού
δ. Καθετοποίηση της ροής των εργασιών
